Çocukluk Çağı Aşı Tereddüdüyle Karşılaşmaya Ne Kadar Hazırız? Eğitim Geri Bildirimleri Üzerinden Bir Değerlendirme

Öz

Aşı tereddüdü, bireysel bilgi eksikliğinden çok, sağlık sistemiyle kurulan ilişkiler, toplumsal güven ve kültürel bağlamlar tarafından şekillenen çok katmanlı bir olgudur. Bu çalışma, çocukluk çağı aşı tereddüdüyle karşılaşan aile sağlığı çalışanlarının bilgi, iletişim ve destek ihtiyaçlarını anlamayı, aynı zamanda yapısal sorunlara dair içgörüler elde etmeyi amaçlamaktadır. Çalışma, çocukluk çağı aşı tereddüdü ve reddi konusunda hizmet içi eğitim alan aile sağlığı çalışanlarının yazılı geri bildirimlerine dayanan betimleyici nitelikte bir durum saptamasıdır. Açık uçlu formlardan elde edilen veriler basit içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Bulgular, sağlık çalışanlarının aşı tereddüdünü çoğu zaman aşı reddi olarak değerlendirdiğini ve iletişim stratejilerinin sıklıkla tek yönlü, ikna temelli yaklaşımlara dayandığını ortaya koymaktadır. Katılımcılar, aşı içerikleri ve yan etkileri konusundaki bilgi eksikliğini ve aşı tereddüdüyle başa çıkarken yaşadıkları duygusal yükü vurgulamıştır. Performansa dayalı sistemin ve aşı reddi belgelerinin getirdiği idari baskılar, çalışanlarda yalnızlık, tükenmişlik ve motivasyon kaybına yol açmaktadır. Eğitim programı katılımcılar tarafından faydalı bulunmuş, özellikle iletişim becerileri ve empatik yaklaşım konularında farkındalık artışı sağladığı ifade edilmiştir. Çalışma bulguları, aşı tereddüdüne yönelik hizmet içi eğitimlerin yalnızca bilgi aktarımıyla sınırlı kalmaması, iletişim becerilerini ve ortak karar alma yaklaşımlarını desteklemesi gerektiğini göstermektedir. Ayrıca, sağlık çalışanlarının yalnızlık hissini azaltacak ve iletişim süreçlerini iyileştirecek yapısal düzenlemelere duyulan ihtiyaç belirginleşmiştir. Hizmet içi eğitimlerde geri bildirimlerin sistematik olarak toplanması hem eğitim tasarımı hem de yerel düzeyde iyileştirme stratejileri için yol gösterici olabilir.

Anahtar kelimeler: Aşı tereddüdü, aşı reddi, çocukluk çağı aşıları, aile sağlığı çalışanları, iletişim, hizmet içi eğitim

Referanslar

1. Bärnighausen, T., Bloom, D. E., Cafiero-Fonseca, E. T., & O’Brien, J. C. (2014). Valuing vaccination. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(34), 12313-12319. https://doi.org/10.1073/pnas.1400475111
2. Bloom, D. E. (2011). The Value of Vaccination. Içinde N. Curtis, A. Finn, & A. J. Pollard (Ed.), Hot Topics in Infection and Immunity in Children VII (ss. 1-8). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-7185-2_1
3. Cagnotta, C., Lettera, N., Cardillo, M., Pirozzi, D., Catalán-Matamoros, D., Capuano, A., & Scavone, C. (2025). Parental vaccine hesitancy: Recent evidences support the need to implement targeted communication strategies. Journal of Infection and Public Health, 18(2), 102648. https://doi.org/10.1016/j.jiph.2024.102648
4. Diaconu, K., Falconer, J., Verbel, A., Fretheim, A., & Witter, S. (2021). Paying for performance to improve the delivery of health interventions in low- and middle-income countries. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2021(5). https://doi.org/10.1002/14651858.cd007899.pub3
5. Fox, J. P., Elveback, L., Scott, W., Gatewood, L., & Ackerman, E. (1971). Herd Immunity: Basic Concept and Revelance to Public Health Immunization Practices. American Journal of Epidemiology, 94(3), 179-189. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.aje.a121310
6. Hasnan, S., & Tan, N. C. (2021). Multi-domain narrative review of vaccine hesitancy in childhood. Vaccine, 39(14), 1910-1920. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2021.02.057
7. Holford, D., Anderson, E. C., Biswas, A., Garrison, A., Fisher, H., Brosset, E., Gould, V. C., Verger, P., & Lewandowsky, S. (2024). Healthcare professionals’ perceptions of challenges in vaccine communication and training needs: A qualitative study. BMC Primary Care, 25(1). https://doi.org/10.1186/s12875-024-02509-y
8. Humble, R. M., Scott, S. D., Dubé, E., Olson, J., & MacDonald, S. E. (2023). The impact of the COVID-19 pandemic on parents’ perceptions and acceptance of routine childhood vaccination in Canada: A national longitudinal study. Vaccine, 41(2), 407-415. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2022.11.052
9. Jegan, R., Rose, A., & Dierickx, K. (2025). Institutional financial incentives in healthcare: A review of normative considerations. BMC Medical Ethics, 26(1). https://doi.org/10.1186/s12910-025-01252-y
10. Kaufman, J., Ryan, R., Walsh, L., Horey, D., Leask, J., Robinson, P., & Hill, S. (2018). Face-to-face interventions for informing or educating parents about early childhood vaccination. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2018(5). https://doi.org/10.1002/14651858.cd010038.pub3
11. Klassen, A. C., Lee, G., Chiang, S., Murray, R., Guan, M., Lo, W.-J., Hill, L., Leader, A. E., Manganello, J., & Massey, P. M. (2024). Did the COVID-19 experience change U.S. parents’ attitudes towards HPV vaccination? Results from a national survey. Vaccine, 42(7), 1704-1713. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2024.01.105
12. Lermytte, E., Bracke, P., & Ceuterick, M. (2024). Healthcare Professionals’ Discursive Constructions of Parental Vaccine Hesitancy: A Tale of Multiple Moralities. Qualitative Health Research, 34(14), 1384-1397. https://doi.org/10.1177/10497323241245646
13. Li, J., Qin, X., Wang, H., & Yuan, B. (2025). Performance-based payments and intrinsic motivation among primary healthcare workers in China: A cross-sectional survey. BMJ Open, 15(6), e090145. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2024-090145
14. MacDonald, N. E. (2015). Vaccine hesitancy: Definition, scope and determinants. Vaccine, 33(34), 4161-4164. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2015.04.036
15. Martin, B., Jones, J., Miller, M., & Johnson-Koenke, R. (2020). Health Care Professionals’ Perceptions of Pay-for-Performance in Practice: A Qualitative Metasynthesis. INQUIRY: The Journal of Health Care Organization, Provision, and Financing, 57. https://doi.org/10.1177/0046958020917491
16. Martínez-Serrano, A., Pulido-Fuentes, M., Notario-Pacheco, B., Palmar-Santos, A. M., Cobo-Cuenca, A. I., & Díez-Fernández, A. (2025). Immunity Awareness—Strategies to Improve the Degree of Acceptance of Vaccines: A Systematic Review. Vaccines, 13(6), 618. https://doi.org/10.3390/vaccines13060618
17. Obohwemu, K., Christie-de Jong, F., & Ling, J. (2022). Parental childhood vaccine hesitancy and predicting uptake of vaccinations: A systematic review. Primary Health Care Research & Development, 23. https://doi.org/10.1017/s1463423622000512
18. Olson, O., Berry, C., & Kumar, N. (2020). Addressing Parental Vaccine Hesitancy towards Childhood Vaccines in the United States: A Systematic Literature Review of Communication Interventions and Strategies. Vaccines, 8(4), 590. https://doi.org/10.3390/vaccines8040590
19. Riumallo-Herl, C., Chang, A. Y., Clark, S., Constenla, D., Clark, A., Brenzel, L., & Verguet, S. (2018). Poverty reduction and equity benefits of introducing or scaling up measles, rotavirus and pneumococcal vaccines in low-income and middle-income countries: A modelling study. BMJ Global Health, 3(2), e000613. https://doi.org/10.1136/bmjgh-2017-000613
20. Rodrigues, C. M. C., & Plotkin, S. A. (2020). Impact of Vaccines; Health, Economic and Social Perspectives. Frontiers in Microbiology, 11, 1526. https://doi.org/10.3389/fmicb.2020.01526
21. Scott, A., Sivey, P., Ait Ouakrim, D., Willenberg, L., Naccarella, L., Furler, J., & Young, D. (2011). The effect of financial incentives on the quality of health care provided by primary care physicians. Cochrane Database of Systematic Reviews. https://doi.org/10.1002/14651858.cd008451.pub2
22. Shattock, A. J., Johnson, H. C., Sim, S. Y., Carter, A., Lambach, P., Hutubessy, R. C. W., Thompson, K. M., Badizadegan, K., Lambert, B., Ferrari, M. J., Jit, M., Fu, H., Silal, S. P., Hounsell, R. A., White, R. G., Mosser, J. F., Gaythorpe, K. A. M., Trotter, C. L., Lindstrand, A., … Bar-Zeev, N. (2024). Contribution of vaccination to improved survival and health: Modelling 50 years of the Expanded Programme on Immunization. The Lancet, 403(10441), 2307-2316. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(24)00850-X
23. Skirrow, H., Lewis, C., Haque, H., Choundary-Salter, L., Foley, K., Whittaker, E., Costelloe, C., Bedford, H., & Saxena, S. (2024). The impact of the COVID-19 pandemic on UK parents’ attitudes towards routine childhood vaccines: A mixed-methods study. PLOS ONE, 19(8), e0306484. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0306484
24. Yang, X., Shi, N., Liu, C., Zhang, J., Miao, R., & Jin, H. (2024). Relationship between vaccine hesitancy and vaccination behaviors: Systematic review and meta-analysis of observational studies. Vaccine, 42(2), 99-110. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2023.11.051