Türkiye’de Gazete Manşetlerine Göre Pandeminin İlk 3 Ayı

Öz

Giriş ve Amaç: Bilginin sunulması ve saydamlık, salgın döneminde önemli halk sağlığı etik ilkelerindendir. Toplumun bilgilendirilmesinde en önemli araçlardan biri ise kitle iletişim araçlarından gazetelerdir. Gazeteler, kitleyi etkilemek ve dikkat çekmek istedikleri haberler için manşetleri kullanmaktadırlar. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de pandeminin duyurulduğu 11 Mart’tan başlayarak ilk üç ay içerisinde gazetelerin COVID-19 ile ilgili verdikleri haberlerin manşetlerinin içerik analizi yöntemiyle irdelenmesidir.

Yöntem: Bu çalışma tanımlayıcı bir çalışmadır. Tirajı 9 - 15 Mart 2020 haftasında 100.000 ve üzerinde bulunan 8 gazete değerlendirmeye alınmıştır. Bu gazetelerin 11 Mart - 1 Haziran 2020 arasındaki manşetleri içerik analizi yöntemiyle irdelenmiştir. Bu dönem Türkiye’de ilk vakanın görüldüğü 11 Mart, sokağa çıkma yasağının duyurulduğu 10 Nisan, normalleşme ile ilgili ilk adımların atıldığı 11 Mayıs ve tam olarak normalleşmeye geçildiği 1 Haziran tarihleri temel alınarak 3 bölüme ayrılmıştır. Aynı gazeteyi ayrı ayrı iki kişi kodlamış, sonra araştırma grubu bu kodları gözden geçirip belirginleştirmişlerdir. Daha sonra bu kodlardan temalar oluşturulmuştur.

Bulgular: Çalışmada toplam 749 manşet incelenmiştir. İçerik analiziyle çıkarılan kodlardan 16 tane tema elde edilmiştir. Bu temalardan en sık ortaya çıkanlar sırasıyla şunlardır: Koronavirüs bilgileri ve olguları, önlem ve yasaklar, normalleşme, Dünya’nın koronavirüsle mücadelesi, Türkiye’nin koronavirüsle mücadelesi, sağlık hizmeti, dayanışma, yurttaş davranışları, destek programları, çalışma yaşamı, eğitim. Pandeminin 11 Mart-10 Nisan 2020 döneminde gazetelerde koronavirüs ile ilgili bilgiler, mücadele yöntemleri, ekonomik destek paketleri, Türkiye’de ve Dünya’daki durum ele alınmıştır. 11 Nisan-10 Mayıs döneminde ise sokağa çıkma yasakları, kontrollü yaşam (maske, mesafe, hijyen), sağlık çalışanlarının özverileri, hastanelerin çalışması ve yeni hastanelerin açılması öne çıkmıştır. 11 Mayıs-1 Haziran döneminde ise “normalleşmeye geçiş”, “yeni normal” üzerinde durulmuştur.

Tartışma ve Sonuç: Haberlerin okurlara aktarılması konusunda incelemiş olduğumuz gazetelerin tutumları birbirlerinden farklıdır. Yayın etiği açısından haberlerin doğru ve gerçekçi olması istenmektedir. Bu hususta tüm gazetelerin var olan COVID-19 ile ilgili haberleri şeffaf bir biçimde aktarmasının önemli olduğunun bilinmesi gerekir.

Referanslar

1. Akveran, S. (2018). Ana Akım Medya Alternatif Medya İhtiyacı Ve Etik. Dördüncü Kuvvet Uluslararası Hakemli Dergi, 1(1), 10-31.
2. Eğitim ve Sağlık Muhabirleri Derneği. (2005). Halkın Yararı İçin Sağlık Haberciliği Bildirgesi [Internet]. Retrieved May 16, 2024, from http://www.esamder.org.tr/bildirgedetay.asp?bildirgeID=120
3. Gemlik, N., Pektaş, A., & Arslanoğlu, A. (2021). COVİD-19 Salgını Sürecinde Twitter Haberciliği Üzerine Nitel Bir Araştırma. J Health Pro Res, 3(1), 15-24.
4. Güz, N. (2005). Haberde yönlendirme ve kamuoyu araştırmaları. Ankara: Nobel Yayınevi.
5. Ilgaz, A., & Gözüm, S. (2016). Tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarının güvenilir kullanımı için sağlık okuryazarlığının önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(2), 67-77.
6. Maden, S. (2020). Covid-19 salgını ve sağlık haberciliği: Prof. Dr. Erkan Yüksel ile söyleşi. Etkileşim, 3(6), 205-13.
7. Nutbeam, D. (2000). Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promotion International, 15(3), 259-67.
8. Olkun, E. O. (2017). Medya haberlerinin güven algısı üzerinde etkili olan faktörler: Konya örneği. Retrieved May 15, 2024, from https://hdl.handle.net/20.500.12395/7456
9. Öğüt, P. (2017). Türkiye’de Sağlık Haberciliğinin Tarihsel Gelişimi. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 5-26.
10. Özer, N. P. (2019). Gazete Haberlerinde Manipülasyon 28 Şubat Örneği. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 3(2), 213-36.
11. Rıdvan, B. (2001). Haberin Anatomisi ve Temel Yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın.
12. Scheineder, W., & Raue, J. (2002). Gazetecinin El Kitabı [Internet]. Ankara: Konrad Adenauer Vakfı. Retrieved May 16, 2024, from https://www.nadirkitap.com/gazetecinin-el-kitabi-wolf-schneider-paul-josef-raue-kitap27497497.html
13. Schiller, H. (1993). Zihin Yönlendirenler. Pınar Yayınları.
14. Ulaş, T., Gör, A., Yılmaz, T., & Gör, Ö. (2022). Pandemi ve Gazetecilik: Covid-19 Sürecinde Türkiye’deki Gazetecilik Pratikleri Üzerine Bir İnceleme.
15. Vatandaş, S. (2020). Covıd-19 Pandemisi ve “Gündem Belirleme” İşlevi Açısından Gazete Manşetleri. Sosyal Bilimler Metinleri, 2020(1), 61-78.
16. WHO. (2020). WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020 [Internet]. Retrieved May 16, 2024, from https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020
17. Yağbasan, M. (2008). Basın Dili ve Gazete Manşetlerinin Dilbilimsel Analizi. Humanities Sciences, 3(1), 114-27.
18. Yalçın, E. (2023). Doğal afetlerin doğal olmayan sonuçları: Gazetelerin deprem haberciliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 78, 188-210.
19. Yüksel, E. (2001). Medyanın gündem belirleme gücü. Çizgi Kitabevi Yayınları.