1990’lı Yıllardan Günümüze Türkiye’deki Seks İşçilerinin Sağlık Haklarının Değerlendirilmesi: Niteliksel Bir Çalışma

Öz

Seks işçileri çalışma koşulları sebebiyle çeşitli sağlık sorunları yaşayan fakat sağlık güvencesi sorunu, ayrımcılık gibi nedenlerle sağlık hizmetlerine erişimleri sınırlı olan bir gruptur. Bu araştırmada Türkiye’deki seks işçilerinin sağlık hakkı ihlallerini tarihsel mukayese ile değerlendirmek amaçlanmıştır.

Araştırma niteliksel, fenomenolojik desende bir çalışma olarak tasarlanmış, veriler İstanbul’da 19 seks işçisi ve 5 hekim ile derinlemesine görüşmeler yapılarak toplanmış ve eleştirel fenomenolojik bakış açısıyla değerlendirilmiştir.

Bu araştırmada bulgular: sağlık personelinin tutumu, sağlık hizmetinin niteliği, geliştirilen davranışlar olmak üzere 3 tema altında toplanmıştır. Transfobi genelde kişilere ‘deadname’i (atanmış/kimlik ismi) ile hitap edilmesi, alaycı bakışlar, kişinin atanmış cinsiyetine göre servise yatırılması şeklinde gerçekleşmekte, stigmatizasyon ise seks işçiliğinin başta HIV/AIDS olmak üzere çeşitli cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla ilişkilendirilmesi biçiminde görülmektedir. Hak ihlalleri çoğunlukla darp muayeneleri esnasında hekimlerin İstanbul Protokolü’ne uygun muayene yapmaması ile gerçekleşmektedir. Sağlık hizmetine erişimde karşılaşılan zorluklar kişileri sağlık hizmeti almaktan çekinmek gibi radikal yöntemlere sevk etmektedir. Sağlık hizmetinin niteliğini etkileyen en önemli faktörler arasında sağlık güvencesi, ekonomik durum, cinsiyet kimliği, meslek bulunmaktadır.

90’lı yıllar şiddetin fazlalığı, STK çalışmalarının yaygınlaşmamış olması, teknolojinin gelişmemiş olmasından kaynaklı hak ihlallerinin kanıtlanamaması, şikayet mekanizmalarının fayda vermemesi, hekimlerin bilgi ve eğitim eksikliği gibi nedenlerle Türkiye’de çalışan seks işçilerinin sağlık haklarının sıklıkla ihlal edildiği yıllardır. Aradan geçen yıllar içinde tıbbi literatür daha kapsayıcı bir yönde gelişmiş, bu gelişmelerle birlikte yetişen genç hekimlerin bakış açısı sınırlı olarak olumlu yönde değişmiş olsa da; başta sağlık personelinin ayrımcılığa karşı eğitim almalarının sağlanması, seks işçilerinin sosyal haklarının düzenlenmesi, eşitlikçi ve kapsayıcı politikalarla toplumun bakış açısının değişmesine katkı sunulması gerekmektedir.

Referanslar

1. Aypar, G., Tanyaş, B. (2017). İstanbul’da Yaşayan Transların Dışlanma ve Ayrımcılık Deneyimleri Üzerine Nitel Bir Çalışma. İSTANBUL KEMERBURGAZ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ, 2(1), 71-90.
2. Fitzgerald, E., Patterson, S. E., Hickey, D., Biko, C., & Tobin, H. J. (2015). Meaningful work: Transgender experiences in the sex trade: National Center for Transgender Equality.
3. İKGV. (2010a). İncinebilir Gruplara Yönelik Hıv İle İlgili Biyo-Davranış Araştırması
4. İKGV. (2010b). Yasal Düzenlemeler ve İnsan Hakları.
5. KırmızıŞemsiye. (2020). Seks İşçilerinin Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı: Sorunlar ve İhtiyaçlar
6. .
7. Kol, E. (2015). Türkiye’de Sağlık Reformlarının Sağlık Hakkı Açısından Değerlendirilmesi. SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ, 5(1), 135-164.
8. Ma, P. H., Chan, Z. C., & Loke, A. Y. (2017). The socio-ecological model approach to understanding barriers and facilitators to the accessing of health services by sex workers: a systematic review. AIDS and Behavior, 21, 2412-2438.
9. Overs, C. (2002). Sex Workers: part of the solution an analysis of HIV prevention programming to prevent HIV transmission during commercial sex in developing countries. Retrieved from https://www.who.int/hiv/topics/vct/sw_toolkit/115solution.pdf
10. UluslararasıAfÖrgütüYayınları. (2015). Beden Polı̇tı̇kaları Cı̇nsellı̇ğı̇n ve Üremenı̇n Suç Sayılması Hakkında Bı̇r El Kı̇tabı: Uluslararası Af Örgütü Yayınları.
11. UNFPA. (2014). Türkiye’de seks işçilerinin cinsel sağlık ve üreme sağlığı ihtiyaçlar ve öneriler: Ankara.
12. WHO. (2002). Sağlık ve İnsan Hakları üzerine 25 Soru 25 Cevap. Retrieved from https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42526/9241545690_tur.pdf;jsessionid=0A4A0C575711A390D2C3F6D8EC816AE6?sequence=10
13. WHO. (2009). UNAIDS Guidance Note on HIV and Sex Work. Retrieved from https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/JC2306_UNAIDS-guidance-note-HIV-sex-work_en_0.pdf
14. Wikipedia. (2021). Prostitution statistics by country
15. .
16. Zengin, N. (2010). “Sağlık Hakkı” ve Sağlık Hizmetlerinin Sunumu. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1(1), 44-52.