İstanbul’da Bir Tekstil İşyerinde Çalışanlar Arasında İş Güvenliği Kültürünün Değerlendirilmesi

Öz

İş güvenliği kültürü, iş kazalarının önlenmesinde güçlü bir öncü gösterge olarak kabul edilmekte ve kurumsal düzeyde güvenlik eksikliklerinin belirlenmesi ile iyileştirme süreçleri için kritik bir araç işlevi görmektedir. Bu bağlamda, çalışmanın temel amacı, İstanbul’da boya ve baskı alanında faaliyet gösteren bir tekstil işletmesindeki çalışanların güvenlik kültürü düzeyini değerlendirmek ve elde edilen bulguları işletme ile paylaşarak kurumsal güvenlik kültürünün geliştirilmesine katkı sağlamaktır. Bu kesitsel araştırmanın evreni, işletmedeki 182 çalışandan oluşmuş olup, örneklem seçimine gidilmeksizin 181 çalışandan veri toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak Demirbilek tarafından geliştirilen 48 maddelik İş Güvenliği Kültürü Anketi ile 15 soruluk tanımlayıcı bilgi formu kullanılmış ve anketler gözlem altında yanıtlatılmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra, ikili grup karşılaştırmaları için Mann-Whitney U ve Ki-Kare testleri, ikiden fazla grup karşılaştırmaları için Kruskal-Wallis testi ve korelasyon analizleri için Spearman korelasyon katsayısı uygulanmıştır. Araştırma grubunun yaş ortalaması 33,87 ± 10,14 yıl olup, katılımcıların %38,1’i kadın çalışanlardan oluşmaktadır. Anketin toplam güvenirlik katsayısı (Cronbach Alfa) 0,93 olarak belirlenmiş ve güvenlik kültürü boyutlarının puan ortalamaları genel olarak olumlu düzeyde saptanmıştır. Güvenlik kültürü puanları; 46 yaş ve üzeri çalışanlarda, üniversite mezunlarında, ekonomik durumunu iyi olarak nitelendirenlerde, işçi dışındaki pozisyonlarda (yönetici/mühendis vb.), 16 yıl ve üzeri kıdeme sahip olanlarda, mesaiye kalmayanlarda ve çalışma yaşamı boyunca iş kazası geçirmeyenlerde anlamlı biçimde daha yüksek bulunmuştur. Korelasyon analizleri, yönetimin bağlılığı ile güvenlik önceliği ve güvenlik iletişimi boyutları arasında; güvenlik önceliği ile güvenlik iletişimi boyutları arasında ve güvenlik eğitimi ile algılama boyutları arasında pozitif ve anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya koymuştur. Bulgular, işletme bünyesinde güvenlik kültürünün güçlendirilmesi için özellikle farklı demografik ve çalışma gruplarına yönelik özelleştirilmiş programların uygulanmasının gerekliliğine dikkat çekmektedir. Özellikle güvenlik katılımı boyutunun geliştirilmesi, kurum genelinde güvenlik performansının artırılması açısından öncelikli bir alan olarak öne çıkmaktadır. Bu çerçevede, uygulamalı eğitim programları, çalışan katılımını teşvik eden yönetim stratejileri ve risk deneyimleriyle uyumlu öğrenme süreçleri, güvenlik kültürünün sürdürülebilir biçimde iyileştirilmesine katkı sağlayacaktır.

Referanslar

1. Bergh, M., Shahriari, M., & Kines, P. (2013). Occupational safety climate and shift work. Chemical Engineering Transactions, 31.
2. Choudhry, R. M., Fang, D., & Lingard, H. (2009). Measuring safety climate of a construction company. Journal of construction Engineering and Management, 135(9), 890-899.
3. Cox, S., & Flin, R. (1998). Safety culture: philosopher's stone or man of straw? Work & stress, 12(3), 189-201.
4. Coyle, I. R., Sleeman, S. D., & Adams, N. (1995). Safety climate. Journal of safety research, 26(4), 247-254.
5. Demirbilek, T. (2005). İş Güvenliği Kültürü,(Kültür). İstanbul, Legal Yayıncılık, İzmir.
6. Demirbilek, T. (2008). İşletmelerde iş güvenliği kültürünün geliştirilmesi. Çalışma Ortamı Dergisi, 96(1), 5-7.
7. Dursun, S. (2011). Güvenlik Kültürünün Güvenlik Performansi Üzerine Etkisine Yönelik Bir Uygulama Bursa Uludag University (Turkey)].
8. Dursun, S. (2013). İş güvenliği kültürünün çalışanların güvenli davranışları üzerine etkisi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2).
9. Fernández-Muñiz, B., Montes-Peón, J. M., & Vázquez-Ordás, C. J. (2007). Safety culture: Analysis of the causal relationships between its key dimensions. Journal of safety research, 38(6), 627-641.
10. Gallier, U., & Duarte, F. (2025). Safety culture improvement proposals in high-risk industries: A semi-systematic literature review. Safety Science, 181, 106670.
11. Güllüoğlu, E. N., & Taçgın, E. (2018). Türkiye tekstil sektöründe istihdam ve iş kazalarının analizi. Tekstil ve Mühendis, 25(112), 344-354.
12. Harms-Ringdahl, L. (2001). Safety analysis: principles and practice in occupational safety. CRC Press.
13. Health, & Executive, S. (2005). A review of safety culture and safety climate literature for the development of the safety culture inspection toolkit. In: HSE Books London.
14. Kines, P., Lappalainen, J., Mikkelsen, K. L., Olsen, E., Pousette, A., Tharaldsen, J., Tómasson, K., & Törner, M. (2011). Nordic Safety Climate Questionnaire (NOSACQ-50): A new tool for diagnosing occupational safety climate. International journal of industrial ergonomics, 41(6), 634-646.
15. Kumar, M. P., Mugundhan, K., & Visagavel, K. (2014). Occupational health & safety in textile industry. International Journal of Research in Engineering and Technology, 3(11), 168-172.
16. Lin, S.-H., Tang, W.-J., Miao, J.-Y., Wang, Z.-M., & Wang, P.-X. (2008). Safety climate measurement at workplace in China: A validity and reliability assessment. Safety Science, 46(7), 1037-1046.
17. Milijic, N., Mihajlovic, I., Strbac, N., & Zivkovic, Z. (2013). Developing a questionnaire for measuring safety climate in the workplace in Serbia. International journal of occupational safety and ergonomics, 19(4), 631-645.
18. Ocaktan, M. E. (2009). Bir otomotiv fabrikasında güvenlik kültürünün değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
19. Patankar, M. S., & Sabin, E. J. (2010). The safety culture perspective. In Human factors in aviation (pp. 95-122). Elsevier.
20. Pronovost, P., & Sexton, B. (2005). Assessing safety culture: guidelines and recommendations. In (Vol. 14, pp. 231-233): BMJ Publishing Group Ltd.
21. Reese, C. D. (2017). Occupational safety and health: fundamental principles and philosophies. Crc Press.
22. SGK. (2024). SGK İstatistik Yıllıkları. Retrieved from https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Yillik/fcd5e59b-6af9-4d90-a451-ee7500eb1cb4/
23. Singh, V., & Verma, A. (2020). A review, simple meta-analysis and future directions of safety climate research in manufacturing organizations. International journal of occupational safety and ergonomics.
24. Siu, O.-l., Phillips, D. R., & Leung, T.-w. (2003). Age differences in safety attitudes and safety performance in Hong Kong construction workers. Journal of safety research, 34(2), 199-205.
25. Sønderstrup-Andersen, H. H., Carlsen, K., Kines, P., Bjoerner, J. B., & Roepstorff, C. (2011). Exploring the relationship between leadership style and safety climate in a large scale danish cross-sectional study. Safety Science Monitor, 15(1), 1-9.
26. Tunçman, B. (2024). Tekstil sektöründe iş kazalarına neden olan risk faktörlerinin veri madenciliği yöntemleriyle değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. https://acikerisim.uludag.edu.tr/server/api/core/bitstreams/4bb681f5-a587-4d83-a02d-fa6af3cfbbff/content
27. Vinodkumar, M., & Bhasi, M. (2009). Safety climate factors and its relationship with accidents and personal attributes in the chemical industry. Safety Science, 47(5), 659-667.
28. Wu, T.-C., Lin, C.-H., & Shiau, S.-Y. (2009). Developing measures for assessing the causality of safety culture in a petrochemical industry. Water, Air, & Soil Pollution: Focus, 9(5), 507-515.
29. Yousefi, Y., Jahangiri, M., Choobineh, A., Tabatabaei, H., Keshavarzi, S., Shams, A., & Mohammadi, Y. (2016). Validity assessment of the Persian version of the Nordic Safety Climate Questionnaire (NOSACQ-50): A case study in a steel company. Safety and health at work, 7(4), 326-330.