“Bildiğimiz Kadarıyla” Bazı Gerçekler: Türkiye’de 2001-2023 Arası İntihar İstatistikleri

Öz

Bu makalenin amacı intihara dair verilerin nasıl elde edildiğine dair bir sorgulama yapmak, intiharla ilgili öne çıkan sosyolojik teorileri tanıtmak ve Türkiye’de 2001-2013 yılları arasındaki intihar oranlarındaki değişimi betimsel olarak ortaya koymaktır. Çalışma önce intihar verilerinin toplanmasıyla ilgili bazı sorunlara dikkat çekmekte, ardından Durkheim başka olmak üzere öne çıkan kuramcıların intiharla ilgili iddialarını özetlemekte ve ardından bulgularını sunmaktadır. Çalışma nicel yöntemle yürütülmüş olan, ikincil verilerin analizine dayalı betimsel bir araştırmanın bulgularını sunmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu veri portalında yer alan istatistiklerden karşılaştırma yapmak amacıyla 2001, 2011, 2021 yılları ve son yıllara ilişkin verileri detaylı görmek için 2022, 2023 yıllarının verileri çekilerek analiz edilmiştir. Bu yıllara ait verinin olmadığı durumlarda karşılaştırmaya uygun en eski veriler ve onar yıllık periyodlardaki sonraki veriler kullanılmıştır. İntihar oranlarında istatistiksel bölgelere, cinsiyete, yaşa, medeni duruma, eğitim düzeyine ve intihar nedenine göre gerçekleşen değişimler incelenmiş ve yorumlanmıştır. Bulgular intihar oranlarında 2001-2023 arasında yavaş bir artış gözlendiğini, kaba intihar hızının en belirgin şekilde arttığı bölgelerin Batı Marmara, Kuzeydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve Akdeniz bölgeleri olduğunu göstermektedir. Tüm bölgelerde ve 15 yaş üzeri tüm yaş gruplarında erkeklerin intihar hızı kadınlardan yüksektir. 15 yaş altında ise tüm yıllar için kadın intihar hızı erkeklerden yüksektir. İntihar oranı genç yaş gruplarında azalma, orta ve ileri yaş gruplarında artma, düşük eğitim düzeylerinde azalma, lise ve üzeri eğitimlilerde artma eğilimi göstermektedir.

Referanslar

1. Atkinson, J.M. (1968). On the Sociology of suicide. The Sociological Review, 16: 83-92.
2. Baechler, J. (1979), Suicide: A Study in Sociology. New York: Wiley.
3. Bayrak, S. (2017). İşsizliğin intihar üzerindeki etkileri: Türkiye için bir nedensellik analizi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 73, 125-141.
4. Cılga, İ. (1995). Batman’da genç kız intiharları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 13(1), 36-54.
5. Çıraklı, Ü. (2019). Türkiye’de ekonomik göstergeler ile intihar hızı arasındaki ilişkinin incelenmesi: Ekonometrik bir analiz. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 6(3), 218-227.
6. da Cunha Varella, A.P., Griffin, E., Khashan, A. et al. Suicide rates before and during the COVID-19 pandemic: a systematic review and meta-analysis. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 59, 1897–1905 (2024). https://doi.org/10.1007/s00127-024-02617-1
7. Diktaş Yerli, G. (2023). Sosyolojik bir olgu olarak intihar ve Türkiye’deki boyutu. International Journal of Eurasia Social Sciences (HOESS), 14(52), 664-686.
8. DNİ (World Population Review) (2025). Suicide Rate by Country, https://worldpopulationreview.com/country-rankings/suicide-rate-by-country
9. DSÖ (2025). Suicide Rates. https://www.who.int/data/gho/data/themes/mental-health/suicide-rates
10. Durkheim, É. (1995). İntihar: Bir toplumbilim incelemesi (Z. Zühre İlkgelen, Çev.). İstanbul: Pozitif Yayınları.
11. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ). (2025). Suicide rates. https://www.who.int/data/gho/data/themes/mental-health/suicide-rates
12. Ekici, G., Savaş, H.A., & Çıtak, S. (2001). Tamamlanmış intiharlarda iki önemli risk etmeni: Fiziksel hastalığın varlığı ve yetersiz dozda psikiyatrik tedavi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 11(3), 168-173.
13. El Hayek, S., Mubashir, A., & Arafat SMY (2023) Editorial: Current trends and challenges in the assessment of suicidal behavior: a psychometric approach. Frontiers in Psychiatry 14:1243062.
14. Gibbs, J. P., & Martin, W. H. (1964). Social factors in suicide. American Sociological Review, 29(5), 647-657. https://doi.org/10.2307/2090267
15. Kavaklı, M. (2023). Türkiye’de intiharın sosyo-ekonomik ve sosyo-psikolojik belirleyicileri: Düzey 2 için bir panel veri çözümlemesi. Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 42(1), 55-71.
16. Kesal, E. (2013). Peri Gazozu. İstanbul: İletişim Yayınları.
17. Lantos, T., & Nyári, T.A. (2024). The impact of the first year of COVID-19 pandemic on suicides in a collection of 27 EU-related countries. Scientific Reports
18. Olson, R. (2013). Suicide and stigma. Editorial. Centre for Suicide Prevention. https://www.suicideinfo.ca/local-resource
19. Paugam, S. (1995). Önsöz: İntihar karşısında toplumbilimci. É. Durkheim, İntihar: Bir toplumbilim incelemesi (Z. Zühre İlkgelen, Çev., s. VII-XLVIII). İstanbul: Pozitif Yayınları. VII- XLVIII.
20. Rosenberg, M. L., Davidson, L. E., Smith, J. C., Berman, A. L., Buzbee, H. Vd. (1988). Operational criteria for the determination of suicide. Journal of Forensic Sciences, 33(6), 1445-1456.
21. Swingewood Alan (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi.(Çeviren: Osman Akınhay). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
22. Topbaş, F. (2007). İşsizlik ve intihar ilişkisi: 1975-2005 VAR analizi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2, 161-172.
23. Tunalı, H., & Özkaya, S. (2016). Türkiye’de işsizlik-intihar ilişkisinin analizi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 56-70.
24. Turecki, G., & Brent, D. A. (2016). Suicide and suicidal behaviour. The Lancet, 387(10024), 1227-1239.
25. TÜİK (2023) TÜİK Veri portalı https://data.tuik.gov.tr/