Sosyal Bilimler ve Sağlık Bülteni

Özgün Makale

Sayı 16 (2025)

Çocuklarda Yetersiz Beslenme ve Eşitsizlik: Seçilmiş Ülkeler Arası Karşılaştırmalı Bir Analiz

Gönderildi
October 16, 2025
Yayınlanmış
2025-11-18

Öz

Bu çalışma, çocuk yetersiz beslenmesinin arkasındaki sosyo-ekonomik eşitsizlikleri incelemekte ve Türkiye’nin konumunu karşılaştırmalı bir perspektifle değerlendirmektedir. UNICEF ve Dünya Bankası kaynaklarından alınan veriler kullanılarak 2004-2014 ve 2015-2025 dönemleri için karşılaştırmalı bir analiz yapılmıştır. Örneklem amaca göre seçilmiştir ve Afganistan, Almanya, Hindistan, Irak, Nijer, Pakistan, Türkiye ve Birleşik Krallık’ı içermektedir. Ülkelere ait beslenme göstergeleri (bodurluk, zayıflık, fazla kiloluluk) ile sosyoekonomik göstergeler (kişi başına GSMH ve Gini katsayısı) arasındaki ilişkiler, betimsel istatistikler ve Pearson korelasyonu kullanılarak analiz edilmiştir. Sonuçlar, Türkiye’nin bodurluk oranının önemli ölçüde iyileşerek %11,3’ten %5,3’e düştüğünü göstermektedir. Bununla birlikte, gelir eşitsizliği artmış (Gini 39,0’dan 43,0’a yükselmiştir) ve fazla kiloluluk oranları azalmamıştır. Korelasyon analizi, kişi başına gelir ile sağlıklı çocuk oranları arasında 2004-2014 döneminde güçlü bir pozitif ilişki olduğunu doğrulamış (r=0,895; p<0,01), bu ilişki 2015- 2025 döneminde zayıflamıştır (r=0,702; p=0,052). Çocuk yetersiz beslenmesiyle mücadelede yalnızca ekonomik büyüme yeterli değildir; gelirler arttıkça sosyal eşitsizlikler daha büyük bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, sürdürülebilir stratejiler yalnızca gelir artışına değil, aynı zamanda fazla kiloluluk da dahil olmak üzere tüm yetersiz beslenme biçimlerini ele almak için hakkaniyetli dağılıma odaklanmalıdır.

Referanslar

  1. Adalı, T., & Tezcan, S. (2013). Sosyal eşitsizliğin bir yansıması: Türkiye'de çocukluk döneminde yetersiz beslenme. Nüfusbilim Dergisi.35, 3–17.
  2. Dünya Bankası. (2023). World Development Indicators. https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators. Erişim: 01.10.2025
  3. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2024 Malnutrition. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/malnutrition. Erişim: 01.10.2025
  4. Fraser, N. (2003). Social justice in the age of identity politics: Redistribution, recognition, and participation. N. Fraser & A. Honneth (Eds.), Redistribution or recognition? A political-philosophical exchange (ss. 7–109). Verso.
  5. Hundeshagen, C., Rosmann, H., & Lindenmeier, J. (2024). The effect of obligatory versus voluntary school food standard implementation on the fulfillment of the school food standard requirements in Germany. NFS Journal, 37, 100197. https://doi.org/10.1016/j.nfs.2024.100197
  6. Jiaiya, M. A., Anjorin, S., & Uthman, O. A. (2024). Income and education disparities in childhood malnutrition: a multi-country decomposition analysis. BMC Public Health, 24(1), 2882. https://doi.org/10.1186/s12889-024-20378-z
  7. Luick, M., Bandy, L. K., Harrington, R., Vijayan, J., Adams, J., Cummins, S., Rayner, M., Rogers, N., Rutter, H., Smith, R., White, M., & Scarborough, P. (2024). The impact of the UK soft drink industry levy on the soft drink marketplace, 2017-2020: An interrupted time series analysis with comparator series. PloS one, 19(6), e0301890. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0301890
  8. Miyawaki, A., Evans, C. E. L., Lucas, P. J., & Kobayashi, Y. (2021). Relationships between social spending and childhood obesity in OECD countries: an ecological study. BMJ open, 11(2), e044205. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2020-044205
  9. Popkin, B. M. (2017). Relationship between shifts in food system dynamics and acceleration of the global nutrition transition. Nutrition Reviews, 75(2), 73–82. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuw064
  10. Prasad, J. B., Pezhhan, A., & Patil, S. H. (2021). Effect of wealth, social inequality, Mother's BMI, and education level on child malnutrition in India. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, 15(6), 102304. https://doi.org/10.1016/j.dsx.2021.102304
  11. Sen, A. (1999). Development as Freedom. Oxford University Press.
  12. Sen, Amartya (1999) "Commodities and Capabilities". Oxford University Press India.
  13. Smith, L. C., & Haddad, L. (2015). Reducing child undernutrition: Past drivers and priorities for the post-MDG era. World Development, 68, 180–204. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2014.11.014
  14. T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2019). Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2019: Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1132. Ankara.
  15. UNICEF. (2023). The State of the World's Children 2023: For every child, vaccination. UNICEF. https://www.unicef.org/reports/state-worlds-children-2023. 01.10.2025
  16. Van de Poel, E., Hosseinpoor, A. R., Speybroeck, N., Van Ourti, T., & Vega, J. (2008). Socioeconomic inequality in malnutrition in developing countries. Bulletin of the World Health Organization, 86(4), 282–291. https://doi.org/10.2471/BLT.07.044800
  17. White, P.A., Awad, Y.A., Gauvin, L. et al. Household income and maternal education in early childhood and risk of overweight and obesity in late childhood: Findings from seven birth cohort studies in six high-income countries. Int J Obes 46, 1703–1711 (2022). https://doi.org/10.1038/s41366-022-01171-7

Aynı yazar(lar)ın dergideki en çok okunan makaleleri

1 2 > >>